Inoa | Name(s)
Koʻolaupoko
Hiʻona ʻāina | Land characteristic: Moku
Hiʻona ʻāina o loko o kēia wahi | Feature(s) located within this place: Kualoa; Hakipuʻu; Waikāne; Waiāhole; Kaʻalaea; Waiheʻe; Kahaluʻu; Heʻeʻia; Kāneʻohe; Kailua; Waimānalo
Hiʻona ʻāina nona kēia wahi | Feature(s) that contain this place: Oʻahu; Koʻolau
Hōʻuluʻulu manaʻo
He moku kēia ma ka ʻaoʻao hikina a hema o ka mokupuni o Oʻahu. Aia kēia moku ma waena o Koʻolauloa, ma ka ʻaoʻao ʻākau, a me ka moku o Kona, ma ka ʻaoʻao hema. Wahi a nā kūpuna, kaulana kēia ʻaoʻao o ka mokupuni i “nā pali hāuliuli o ke Koʻolau.ʻ Laha nā loʻi kalo o kēia wahi a maikaʻi wale ka lawaiʻa ʻana ma ke kai o Koʻolaupoko mai kahi pae a kahi pae aku. ʻO Kualoa kahi kapu loa ma kēia moku no nā aliʻi o ka wā kahiko, a aia ma laila ka puʻu kaulana ʻo Kānehoalani. Ma Hakipuʻu i hoʻolana mua ʻia ai ka waʻa ʻo Hōkūleʻa ma ka makahiki 1975. I ka moʻolelo o Hiʻiakaikapoliopele, hakakā ʻo ia me ka moʻo o kēia wahi ʻo ia o Mokoliʻi, a lilo kona kino i ka moku liʻiliʻi ma ke kai o Kualoa. Ma ka hono o Kāneʻohe he mau loko iʻa.
Description
Ko’olaupoko is the southeastern district of the windward coast O’ahu, from Kualoa in the north to Waimanalo in the south. (“Ko’olau” means “windward”; “poko” means “small”). The lands are well watered by streams; Kane’ohe Bay, with the only barrier reef in Hawai’i, has a protected lagoon known for its abundance of fish and its numerous fishponds, where mullet and milkfish were fattened. The delicious uhu, or parrot fish, is the famous fish of this land, from Kane’ohe Bay to Maunalua Bay. The land section of Kualoa was sacred to the chiefs, and the home of the famous Tahitian voyaging chief La’amaikahiki while he lived in Hawai’i. Kaulu is the most well-known demigod of Ko’olaupoko, similar to Kamapua’a of Ko’olauloa and Maui of Wai’anae. (Asia-Pacific Digital Library, KCC)
ʻŌlelo kuhikuhi
E koho iā “Koʻolaupoko” no nā kumuwaiwai pili i ka moku o Koʻolaupoko.
Instructions
Use for the moku of Koʻolaupoko on Oʻahu.
Moʻokūʻauhau | Genealogy
Akua | Deity: Haumea; Hiʻiakaikapoliopele; Kamapuaʻa; Keahiakahoe; Mokoliʻi; Kānehoalani
Hālau | Group/school: Hōkūleʻa
Kanaka | Person: Kalaniwahine; Laʻamaikahiki; Olopana; Kahahana
Hana | Practice: Lawaiʻa; Mahiʻai; Hana koʻi; Heʻe hōlua; Hānai holoholona; Holo waʻa
Kūmole | Source(s)
Pukui, Mary Kawena. ’Olelo No’eau : Hawaiian Proverbs & Poetical Sayings. Honolulu, Hawai’i: Bishop Museum Press, 1983.
Sterling, Elspeth P., and Catherine C. Summers. Sites of Oahu. [Rev. ed.]. Honolulu: Bishop Museum Press, 1993.
Hoʻopili ʻia i | Applied to: Distinguished kamaʻāina of Kāneʻohe Bay Koʻolaupoko II, Kaulu: demi-god of Koʻolaupoko
Mea haku | Created by: Na ka hui ʻimi naʻauao o Ka Wai Hāpai