Inoa | Name(s)
Koʻolauloa
Hiʻona ʻāina | Land characteristic: Moku
Hiʻona ʻāina o loko o kēia wahi | Feature(s) located within this place: Waimea; Pūpūkea; Paumalū; Kaunala; Waialeʻe; Pahipahiʻālua; Opana; Hanakaoe; Kahuku; Keana; Malaekahana; Lāʻie; Kaipapaʻu; Hauʻula; Mākao; Kapaka; Kaluanui; Papaʻakoko; Haleʻaha; Kapano; Pūheʻemiki; Waiʻono; Punaluʻu; Kahana; Makaua; Kaʻaʻawa
Hiʻona ʻāina nona kēia wahi | Feature(s) that contain this place: Oʻahu
Hōʻuluʻulu manaʻo
He moku kēia ma ka ʻaoʻao ʻākau a hikina o ka mokupuni o Oʻahu. Aia kēia moku ma waena o Waialua, ma ka ʻaoʻao ʻākau, a me Koʻolaupoko. ma ka ʻaoʻao hema a hikina. Mahi nui ʻia ka ʻāina ʻo Koʻolauloa e nā makaʻāinana o ia wahi a like pū me ka hana lawaiʻa i hana nui ʻia mai kahi pae a kahi pae o ka moku. Ma ke awāwa o Waimea kahi nohona o nā aliʻi ma ka wā kahiko. A hiki i kēia lā kaulana ke kai o Waimea no ka nui o nā nalu i heʻe ʻia e nā kānaka. Aia ma Pūpūkea ʻo Puʻu o Mahuka, ka heiau nui i mālama ʻia ʻo Kaʻōpulupulu ke kahuna nui o Oʻahu ma ka wā ʻo Kamehameha. Kaulana ʻo Kaliuwaʻa ma muli o ko Kamapuaʻa pilina me kēlā wahi, a kapa ʻia he mau wahi pana no Kamapuaʻa. Mākaʻikaʻi pū ʻo Hiʻiakaikapoliopele iā Koʻolauloa ma kahi o Kahana a me Kaʻaʻawa kipa ʻo ia me ka ʻīlio ʻo Kauhikeimakaokalani.
Description
The northeastern district on Oʻahu between Waialua and Koʻolaupoko. Famed for fertile lands that were highly cultivated and good areas for fishing along the shoreline. On the northern end, Waimea and Pūpūkea were seats of government power. The heiau at Puʻu o Mahuka being associated with the Oʻahu kahuna Kaʻōpulupulu. Because of the large and dangerous size of the waves, Waimea bay is known to attract surfing. Kaliuwaʻa is associated with the deity Kamapuaʻa, and Hiʻiakaikapoliopele traveled through the moku specifically at Kahana and Kaʻaʻawa where she visited with the supernatural dog Kauhikeimakaokalani.
ʻŌlelo kuhikuhi
E koho iā “Koʻolauloa” no nā kumuwaiwai pili i ka moku o Koʻolauloa.
Instructions
Use for the moku of Koʻolauloa on Oʻahu.
Moʻokūʻauhau | Genealogy
Akua | Deity: Hiʻiakaikapoliopele; Kamapuaʻa; Kauhikeimakaokalani
ʻOhana | Family: Ohana Aikau
Kanaka | Person: Eddie Aikau Lāʻieikawai; Kaʻōpulupulu
Hana | Practice: Lawaiʻa; Mahiʻai
Kūmole | Source(s)
“Moku of Koʻolauloa,” Kīpuka Database, Office of Hawaiian Affairs.
Sterling, Elspeth P., and Catherine C. Summers. Sites of Oahu. [Rev. ed.]. Honolulu: Bishop Museum Press, 1993.
Hoʻopili ʻia i | Applied to: Ko’olauloa, Ko’olauloa
Mea haku | Created by: Na ka hui ʻimi naʻauao o Ka Wai Hāpai